*Gezici sütçüler
Banu TUNA

II. Mahmut devrinden bu yana süregelen meslek, çoğunlukla babadan oğula geçiyor. İstanbul'daki seyyar sütçülerin yüzde 80'i Isparta'nın Sütçüler ilçesinden. Başları ise korsan sütçüler ile dertte. Süte su katan korsanlar, odaya kayıtlı olan sütçülerin imajını zedeliyor.

Seyyar sütçü ve yoğurtçular II. Mahmut devrinden bu yana İstanbul sokaklarını arşınlıyorlar. Omuzlarında süt taşıyarak başlayan meslek hayatları, at arabası, el arabası, bisiklet ve motosiklet üzerinde devam ediyor. Meslek babadan oğula geçiyor. Ayrılmak isteyen, işini en yakın arkadaşına bırakıyor. Bu sıralar mesleği bırakanların sayısı hızla artıyor. Çünkü küçük esnaf ekonomik koşullara direnemiyor.

Gezici sütçü ve yoğurtçuların bir de odası var. Umum Gezici Sütçüler ve Yoğurtçular Odası, 1952 yılında dernek olarak kuruldu. 1990 yılında oda statüsü kazandı. TESK'e bağlı olarak faaliyet gösteriyor. Odanın 15 yıllık başkanı Mehmet Ali İNCE'de uzun yıllar sütçülük yapmış. İstanbul'a 1957 yılında Isparta'nın Sütçüler ilçesinden gelmiş. Zaten İstanbul'daki gezici sütçülerin yüzde 80'i Sütçüler doğumlu. İlçenin eskiden Bavullu olan adı da bu nedenle değişmiş.

Odaya üye olan insan sayısı yaklaşık 5 bin. Ancak bunların 3 bini aktif olarak sütçülük yapıyor. Sadece yoğurtçuluk yapanların sayısı ise 300 civarında.

Sütler İstanbul'un köylerindeki mandıralardan getiriliyor. En çok Çatalca, Gebze ve Beykoz, Şile, Büyükçekmece'den süt alınıyor. İstanbul'da satılan sütün yüzde 70'i Trakya'dan geliyor. Mehmet Ali İNCE, mandıraların eskiden şehre daha yakın olduğunu söylüyor. Şehrin büyümesiyle bunlar şehrin dışında kaldı. Çatalca'dan Silivri ve Çorlu istikametine kaymaya başladı diyor.

Sütler düzenli olarak denetlenen mandıralardan alınıyor. İnekler buralarda Büyükşehir Belediyesi, Tarım ve Sağlık Bakanlığı tarafından görevlendirilen veterinerlerin kontrolünden geçiyor.

Mandıralardan sütler her gün sabah ve akşam alınıyor. Hatta üyeler tarafından kurulan limited şirket sayesinde mandıralarda soğutucular bile kurmuşlar. İnekten sağılan süt hemen soğutucuya sokuluyor. Umum Gezici Sütçüler ve Yoğurtçular Odası'nın yeni hedefi tüm gezici süt ve yoğurt satıcılarının motorlu taşıtlar kullanmalarını sağlamak.

Mehmet Ali İnce, İstanbul'un yüzde 80'inin açık süt satın aldığını iddia ediyor. Günde 400 ton süt satıyor olmaları da bu iddiayı doğruluyor. Oda bu potansiyeli sanayiye dönüştürmek için arayış içerisinde. İnce, gelişen teknolojiye uymak zorundayız. Vatandaş ne isterse onu vermek zorundasın diyor. Bu proje çerçevesinde 1989 yılında süt satılan tüm el arabalarının üstlerini kapattılar. Şimdi de sütlerini ambalaja sokmayı düşünüyorlar.

Gelir düzeyi yüksek semtlerde pastörize süt daha çok tercih ediliyor. Açık süt ise en çok İstanbul'un çevresinde gelişen yeni yerleşim merkezlerinde satılıyor. İnce'nin bir de tespiti var Artık insanlar içmek için değil, sütlü tatlı ve yoğurt yapmak için açık süt alıyor diyor.

Kimlik sorun

Gezici sütçülerin başı korsan sütçüler ile dertte. Ekonomik koşulların altında ezildikleri yetmiyormuş gibi bir de süte su katan korsan sütçülerle uğraşıyorlar.

Bunlar sütleri daha uzak köylerden, daha ucuza getiriyor. Ancak sütler kontrolden geçmiyor. İçlerine daha uzun süre dayanması için neler katıldığı bilinmiyor.

Ancak korsan sütçüleri diğerlerinden ayırt etmenin yolları var. Sütçünüze kimlik belgesi sorabilirsiniz. Odaya kayıtlı olanların üye kimliği, sağlık cüzdanları ve armalı iş gömlekleri var.

Korsan sütçülerin pazar payında yüzde 20 civarında etkisi oluyor. Fakat bir de dolaylı etkileri söz konusu. Sattıkları süt kaliteli olmadığından fatura odaya çıkıyor, çünkü alıcı korsan olup olmadığını bilmiyor. Satın aldığı süt kötü çıkarsa bir daha odaya kayıtlı sütçüden de süt satın almıyor. Üstelik korsan sütçüler vergi de kaçırıyor.

Odaya kayıtlı olup, hakkında şikayet gelen üyeler oda tarafından araştırılıyor. Şikayet haklı bulunursa ikaz ediliyor. Tekrarlarsa üyelikten çıkarılmaya kadar gidiyor ve o kişi İstanbul'da bir daha sütçülük yapamıyor.